De Invloed van een Baarmoederverwijdering op je Eierstokken, je Hormoonhuishouding en je Energie

Inleiding

Een baarmoederverwijdering (hysterectomie) is een veelvoorkomende ingreep bij vrouwen voor diverse aandoeningen, van goedaardige vleesbomen tot gevaarlijke bloedingen waarbij er geen andere keuze is dan verwijdering van de baarmoeder. Bij premenopauzale vrouwen willen gynaecologen doorgaans de eierstokken behouden, zodat de natuurlijke hormoonproductie blijft bestaan. Toch blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat zelfs met behoud van de eierstokken de eierstokfunctie na een hysterectomie vaak verslechtert. 

In dit artikel duik ik dieper in wat er in het lichaam gebeurt na een hysterectomie met behoud van de eierstokken. Ik bespreek de hormonale, fysiologische en zelfs de neurologische gevolgen van het verwijderen van de baarmoeder, waarom de eierstokken toch minder goed kunnen gaan werken, en hoe dit tot diverse klachten leidt. Daarnaast biedt ik concrete oplossingen – op het gebied van voeding, suppletie, levensstijl en stressreductie – om de hormoonbalans te ondersteunen en energie en levenslust terug te krijgen na de operatie.

Verminderde eierstokfunctie na een hysterectomie

Waarom functioneren de eierstokken vaak minder?
Een belangrijke reden is de verstoring van de bloedtoevoer en de signaalcommunicatie welke ontstaan na het verwijderen van de baarmoeder. Bij het verwijderen van de baarmoeder worden de bloedvaten doorgesneden die ook de eierstokken van bloed voorzien. Dit kan ervoor zorgen dat de bloedtoevoer naar de eierstokken met wel 50–70% wordt verminderd. Minder bloed betekent minder zuurstof en voedingsstoffen voor de eierstokken en eierstokweefsel, wat de functie van de eierstokken negatief beïnvloed. Bovendien gaat met de verwijdering van baarmoeder ook een bron van hormonale en biochemische processen verloren. Recent onderzoek laat zien dat een hysterectomie allerlei communicatie signalen vanuit de baarmoeder wegneemt , wat de folikelvoorraad sneller doet afnemen en kan leiden tot een vervroegde overgang.

Deze factoren verklaren waarom vrouwen na een eierstok besparende baarmoederverwijdering toch eerder te maken kunnen krijgen met een verminderde eierstokfunctie. Een studie liet zien dat vrouwen met een hysterectomie gemiddeld 1,9 jaar eerder in de overgang kwamen dan vrouwen die hun baarmoeder behielden. Ook zagen onderzoekers dat één jaar na de operatie het anti-Müller hormoon (AMH) – een marker voor de eicelreserve – bij geopereerde vrouwen dubbel zo sterk verlaagd was als bij vrouwen zonder operatie. Dit alles lijkt erop dat een hysterectomie een versneld effect kan hebben op de uitvoerfunctie van de eierstokken, onafhankelijk van de oorspronkelijke eicelreserve. Met name vrouwen ouder de 40 jaar lijken extra risico te lopen op een snellere achteruitgang van de eierstokfunctie na de operatie.

Hormonale veranderingen na baarmoederverwijdering

Wanneer de eierstokken minder goed gaan functioneren, heeft dit directe gevolgen voor de  hormoonproductie :

• Oestrogeen (estradiol): De productie van oestrogeen kan geleidelijk afnemen na een hysterectomie. Omdat oestrogeenspiegels normaal gesproken gedurende de cyclus schommelen en er na een hysterectomie geen menstruatie meer is, kan het lastig zijn veranderingen juist te meten. Toch wijst de trend naar beneden op een mogelijke vroegere intrede van oestrogeentekort. Verminderde oestrogeenproductie draagt ​​bij aan overgangsverschijnselen en heeft invloed op veel organen (van botten tot bloedvaten).
  
  
• Progesteron: Zolang de eierstokken nog ovuleren, zullen zij in de tweede helft van de (verborgen) cyclus progesteron maken. Alleen, de eicelvoorraad slinkt, komt onregelmatiger of stopt helemaal, waardoor de progesteronproductie ook wordt beëindigd. Progesteron is belangrijk voor bijvoorbeeld de slaapkwaliteit en het kalmerende effect op de hersenen; een tekort kan bijdragen aan slaapproblemen en stemmingsklachten. Direct na de operatie kan er geen menstruatie meer optreden (de baarmoeder is immers verwijderd), waardoor cyclische schommelingen in het progesteron minder merkbaar kunnen zijn voor de vrouw.
  
  
• Testosteron: De eierstokken bij produceren bij vrouwen ook kleine hoeveelheden testosteron, een hormoon dat bijdraagt aan het libido, de spiermassa en de energie. Het blijkt dat zowel bij een hysterectomie als bij een oöforectomie (verwijderen van eierstokken) er een daling van het testosterongehalte in het bloed zichtbaar is. Zelfs als de eierstokken behouden blijven, kan hun zwakke functie leiden tot lagere testosteronwaarden na verloop van tijd. Deze daling van het testosteron (en oestrogeen) wordt in verband gebracht met klachten als verminderd libido, vermindering van spierkracht en algemene vermoeidheid.
  
  
• FSH en LH: Dit zijn hormonen uit de hypofyse die de eierstokken aansturen. Na het verwijderen van de baarmoeder blijven de eierstokken nog functioneren. Toch laat je lichaam dan extra veel FSH en LH aanmaken. Dit zijn hormonen die de eierstokken moeten aanzetten tot het maken van oestrogeen. Onderzoeken tonen aan dat vrouwen die een hysterectomie hebben gehad (maar hun eierstokken nog hebben), hogere waarden van FSH en LH hebben dan vrouwen met een intacte baarmoeder. Gemiddeld stijgt FSH met zo’n 3 eenheden en LH met meer dan 4 eenheden. Dit zorgt voor een situatie waarin je FSH en LH hoog zijn, terwijl o.a. oestrogeen juist laag blijft. Dat hormonale patroon past bij een overgangsfase van de eierstokken naar een verminderde werking. Met andere woorden: het lichaam geeft biochemisch het signaal af dat de eierstokken “ouder” of minder actief zijn dan je op de grond van de kalenderleeftijd zou verwachten.

Samengevat zie je dus hormonale verschuivingen richting een perimenopauze- of menopauze, natuurlijk geleidelijker dan bij een direct volledige eierstokverwijdering. Dit alles zorgt voor lagere spiegels van oestrogeen, progesteron en testosteron en hogere niveaus van FSH/LH , wat gevolgen heeft voor tal van processen in het lichaam.

Fysieke gevolgen van verminderde hormoonspiegels

De hormonale veranderingen na een hysterectomie met behoud van de eierstokken kunnen zich uiten in diverse lichamelijke klachten . Veel van deze klachten lijken op vroege overgangsverschijnselen, omdat de hormoonhuishouding nu toch aan het verschuiven is.

Enkele belangrijke gevolgen van deze operatie zijn:

• Vermoeidheid en minder energie: Lager oestrogeen en testosteron kunnen leiden tot een afname van je energie. Vrouwen geven aan zich vaak sneller moe te voelen sinds de operatie. Testosteron is medeverantwoordelijk voor het onderhoud van spiermassa en vitaliteit; een daling van dit hormoon kan bijdragen aan moeheid en minder spierkracht. Ook een lager oestrogeenniveau kan indirect tot vermoeidheid leiden, bijvoorbeeld door slaapgebrek (nachtelijk zweten, opvliegers) en een tragere stofwisseling.
  
  
• Verandering in stofwisseling en gewicht: Het is bekend dat vrouwen rond de menopauze gemakkelijker gewicht kunnen aankomen, met naam rond de buik – de stofwisseling vertraagt ​​en de lichaamssamenstelling verandert (meer vet, minder spier). Veel vrouwen hebben ervaren dat zij gemakkelijker aankomen of meer moeite moeten doen om op gewicht te blijven na de operatie. De afname van spiermassa en daardoor verandering van het basaal metabolisme zorgt voor stijging van het gewicht.
  
  
• Botdichtheid en spieren: Oestrogeen heeft een beschermend effect op de botten; na een vervroegde (of normale) menopauze neemt de botdichtheid af, wat osteoporose kan veroorzaken.
  Vrouwen die door een versnelde uitputting van de eierstokken eerder een oestrogeentekort krijgen lopen dus meer risico op een snellere botontkalking . Testosteron en oestrogeen samen ondersteunen ook de spierweefselopbouw. Een lager niveau van deze hormonen kan zorgen voor een afname van spierkracht en spiermassa . Dit kan zich daardoor vertalen in heftige klachten als sneller vermoeid bij inspanning, krachtsverlies en gewrichtsklachten.
  
  
• Seksuele gezondheid: De baarmoederverwijdering kan een verandering veroorzaken in het bekken (littekenweefsel, verandering in anatomie) die seks anders doet voelen. Maar ook op hormonaal niveau gebeurt er iets: verlaagde testosteron- en oestrogeenspiegels kunnen het libido doen verdwijnen als sneeuw voor de zon. 
  Vaginale droogheid kan optreden door lager oestrogeen, hoewel dit vaak minder uitgesproken is dan bij een normale overgang. Toch geven veel vrouwen na hysterectomie (vooral als de baarmoederhals is verwijderd) aan een verandering in intiem gevoel en soms minder orgasme-intensiteit te ervaren. Fysieke pijn of ongemak vlak na de operatie kan ook tot terughoudendheid op seksueel gebied leiden, maar dat is meestal is dit tijdelijk.

Cognitieve en neurologische gevolgen

Er zijn aanwijzingen dat het verwijderen van de baarmoeder zelfs effect kan hebben op de hersenen enop je cognitieve functies. Traditioneel gezien dacht men dat de baarmoeder buiten de zwangerschap om verder weinig tot geen rol speelt in het vrouwelijk lichaam. Recente onderzoek laat zien dat dit waarschijnlijk niet juist is:

• Geheugen en concentratie (“hersenmist”): Na een baarmoederverwijdering merken sommige vrouwen dat ze moeite hebben met concentreren, dingen vergeten en zich mentaal sneller moe voelen. Vaak wordt dit omschreven als ‘hersenmist’. Dit kan deels te maken hebben met hormonale veranderingen.
  
  Maar er is nog iets opvallends. Uit onderzoek bij ratten blijkt dat er misschien een directe verbinding is tussen de baarmoeder en het brein. In een experiment bij ratten zagen onderzoekers dat de dieren na het verwijderen van alleen de baarmoeder zes weken later al problemen kregen met hun werkgeheugen. Deze problemen bleven zelfs tot een jaar na de operatie bestaan, wat voor ratten heel lang is en bij mensen dus mogelijk ook een groot effect kan hebben. Wat bijzonder was: de hormoonspiegels en het weefsel van de eierstokken van de ratten veranderden niet veel in die tijd. Dat suggereert dat de operatie zelf – dus het weghalen van de baarmoeder – effect kan hebben op het geheugen, los van de hormonen.
  Met andere woorden: ook als de baarmoeder niet meer actief is voor zwangerschap, kan hij toch een rol spelen in hoe goed je hersenen werken. Dit is een nieuw en heel interessant gebied dat nog verder onderzocht moet worden.
  
  Naast directe lichamelijke veranderingen kan dus een vervroegde overgang of plotselinge menopauze invloed hebben op je concentratie en geheugen. Bij vrouwen die hun eierstokken nog hebben na een hysterectomie, verloopt die hormonale verandering wat langzamer, maar toch merken veel vrouwen dat ze moeite krijgen met concentratie en het onthouden van dingen. Dit komt doordat lagere oestrogeenspiegels van invloed kunnen zijn op de stoffen in je hersenen die belangrijk zijn voor stemming en geheugen, zoals serotonine en dopamine. Ook helpt oestrogeen normaal gesproken bij een goede doorbloeding en werking van hersengebieden die te maken hebben met geheugen en taal. Als dat oestrogeen daalt, kun je sneller last hebben van moeite met het vinden van woorden, langzamer denken en een algemeen gevoel van mentale vermoeidheid.
  
  
• Neurologische klachten: Sommige vrouwen merken na de operatie tintelingen, hoofdpijn of een soort duizelig gevoel op. Het is vaak lastig te zeggen of dit precies komt door hormonale veranderingen, de operatie zelf (zoals door de narcose of het herstelproces) of door iets anders. Wel weten we dat oestrogeen belangrijk is voor het zenuwstelsel. Het helpt bij een goede prikkeloverdracht en het onderhoud van zenuwbanen. Wanneer oestrogeen sneller daalt, kan dit mogelijk bijdragen aan klachten zoals migraine of andere sensaties gerelateerd aan het zenuwstelsel. Toch is hier nog maar weinig onderzoek naar gedaan en  verschillen de klachten van vrouw tot vrouw.

Emotionele en mentale gevolgen

Hormonen en emoties zijn nauw met elkaar verbonden. Het is dan ook niet gek dat veel vrouwen emotionele veranderingen ervaren na een baarmoederverwijdering (hysterectomie), ook als de eierstokken behouden blijven. Hier zijn een paar belangrijke punten om op te letten:

• Stemmingswisselingen
  Schommelingen in oestrogeen en progesteron hebben veel invloed op je stemming. Tijdens de overgang, als deze hormonen onregelmatig worden, merken veel vrouwen dat ze last hebben van stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of huilbuien. Na een hysterectomie kunnen soortgelijke symptomen ontstaan. Dit kan voelen als een emotionele achtbaan. Op sommige dagen kun je je ineens heel prikkelbaar of somber voelen zonder duidelijke reden, en daarna weer meer in balans zijn. Dit lijkt op PMS-achtige klachten, maar kan ook voortkomen uit de stress die voortkomt uit snel willen herstellen van de operatie.
  
  
• Somberheid en angst
  Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die een hysterectomie ondergingen een iets groter risico lopen op langdurige somberheid en angststoornissen. Over een periode van 30 jaar hadden deze vrouwen ongeveer 6,6% meer kans op een depressie en 4,7% meer kans op angstklachten dan vrouwen die geen operatie hadden ondergaan. Vooral vrouwen die op jonge leeftijd (tussen 18 en 35 jaar) hun baarmoeder moesten laten verwijderen, hadden een nog hogere kans op somberheid (tot wel 12% meer kans). Dit wijst erop dat het verlies van de baarmoeder – een orgaan dat vaak symbool staat voor vrouwelijkheid en vruchtbaarheid – en de hormonale veranderingen die daarop volgen, emotioneel zwaar kan zijn. Veel vrouwen hebben dan ook tijd nodig om niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal niveau te herstellen. Ze kunnen gevoelens van verdriet hebben over het verlies van vruchtbaarheid of het idee dat hun lichaam niet meer ‘compleet’ is.
  
  
• Stress en prikkelbaarheid
  Een operatie zelf is al een grote fysieke en mentale belasting. Daarnaast moet je lichaam opnieuw leren om de hormonen in balans te houden zonder de terugkoppeling van de baarmoeder. Dit kan zorgen voor een gevoel van voortdurende spanning en een hoger stressniveau. Veel vrouwen merken dat ze sneller overprikkeld raken door dagelijkse verplichtingen. Het stresshormoon cortisol kan dit nog versterken, omdat het in hoge hoeveelheden ook weer invloed heeft op de vrouwelijke hormonen.
  Zo kan er een vicieuze cirkel ontstaan: hormonale veranderingen zorgen voor meer stress en prikkelbaarheid en die stress kan op zijn beurt de hormonale balans weer onder druk zetten.
  
  
• Ook positieve veranderingen
  Gelukkig zijn de emotionele gevolgen niet voor iedereen negatief. Sommige vrouwen ervaren na de operatie juist opluchting. Bijvoorbeeld vrouwen die voor de operatie veel last hadden van chronische pijn, hevig bloedverlies of voortdurende zorgen, voelen zich vaak beter zodra ze hersteld zijn. Onderzoeken tonen aan dat hun levenskwaliteit en zelfs hun humeur kan verbeteren na een hysterectomie. Het is dus goed om te beseffen dat elke vrouw dit anders ervaart. De reden van de operatie en de situatie waarin je zat spelen hierbij een grote rol.

Ondersteuning van de hormoonhuishouding na een hysterectomie

Hoewel de lichamelijke veranderingen na een baarmoederverwijdering vaak tijdelijk zijn, hoef je als vrouw niet machteloos toe te kijken. Er zijn namelijk verschillende manieren om de functie van je eierstokken én je hormonale balans zo goed mogelijk te ondersteunen. Denk aan voeding, voedingssupplementen, leefstijl en stressreductie.

Voeding: een belangrijke bondgenoot voor je hormonen
Een gezond en uitgebalanceerd dieet kan veel doen om de gevolgen van hormonale schommelingen te verzachten. Hier wat praktische voedingsadviezen:

• Eet voldoende eiwitten en groenten
  Na de operatie (en richting de overgang) kun je sneller spiermassa verliezen en aankomen. Daarom is het belangrijk om voldoende eiwitten te eten en te kiezen voor een ontstekingsremmend voedingspatroon, vol met magere eiwitten (zoals vis, kip, eieren, zuivel en peulvruchten), veel groenten en fruit en volkoren granen. Dit helpt je spieren behouden en houdt je stofwisseling actiever. Bovendien zorgen eiwitten en vezels voor een langdurig verzadigd gevoel, waardoor je minder snel gaat overeten.
  
  
• Vezelrijke en volwaardige voeding
  Vezels uit volkoren producten, peulvruchten, lijnzaad, groente en fruit helpen om je gewicht en bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Dit is belangrijk, omdat hormonale schommelingen kunnen bijdragen aan een hogere bloedsuiker en gewichtstoename. Door je bloedsuikerspiegel stabiel te houden, kun je ook stemmingswisselingen beter in toom houden. Probeer bij elke maaltijd een portie vezels toe te voegen, bijvoorbeeld een handje noten, een lepel zaden of een stuk fruit.
  
  
• Fyto-oestrogenen uit plantaardig voedsel
  Fyto-oestrogenen zijn plantaardige stoffen die in je lichaam een milde oestrogeenachtige werking kunnen hebben. Ze zitten vooral in soja (tofu, tempeh, sojamelk) en lijnzaad. Onderzoek laat zien dat fyto-oestrogenen overgangsklachten zoals opvliegers kunnen helpen verminderen en mogelijk ook je hart kunnen beschermen als je oestrogeen daalt. Hoewel hun effect minder sterk is dan dat van je eigen hormonen, kan het geen kwaad om regelmatig soja of lijnzaad aan je dieet toe te voegen. Ze zijn ook rijk aan eiwitten, vezels en omega-3 (bij lijnzaad).
  Ben je bekend met endometriose, dan is deze tip niet voor jou van toepassing.
  
  
• Calcium- en vitamine D-rijke voeding
  Omdat je bij een lagere oestrogeenproductie een groter risico hebt op botontkalking, is het extra belangrijk om genoeg calcium en vitamine D binnen te krijgen. Goede bronnen zijn zuivelproducten, plantaardige zuivelvervangers, broccoli, boerenkool en amandelen. Vitamine D haal je vooral uit zonlicht, maar ook uit vette vis, eieren en vitamine D verrijkte producten. Overleg met een professional of een vitamine D-supplement zinvol is, vooral in de winter of als bloedtesten lage waarden (<100 nmol/l) laten zien. Calcium en vitamine D werken samen om je botten sterk te houden en ondersteunen ook je immuunsysteem.
  
  
• Beperk suiker en sterk bewerkte voeding
  Snelle suikers kunnen zorgen voor stemmingswisselingen en vermoeidheid. Kies liever voor langzame koolhydraten zoals volkoren granen, haver en quinoa om je energie stabiel te houden. Sterk bewerkte producten met veel zout, suiker of transvetten kunnen je lichaam extra belasten, wat je juist nu beter kunt vermijden. Een mediterraan dieet – rijk aan olijfolie, vis, groenten en peulvruchten – werkt ontstekingsremmend en is gelinkt aan minder overgangsklachten en een gezonder hart.

Voedingssupplementen: gerichte ondersteuning

Naast gezonde voeding kunnen bepaalde supplementen je helpen bij het herstellen van je hormonale balans en algemene welzijn. Hier een overzicht van supplementen die de moeite waard kunnen zijn om te overwegen:

• Vitamine D & Calcium
  Zoals al eerder genoemd, zijn deze belangrijk voor sterke botten en voor het ondersteunen van je stemming en immuunsysteem. Als je via voeding en zonlicht niet genoeg binnenkrijgt, kan het zinvol zijn om ze aan te vullen (streefwaarde voor vitamine D in je bloed: ≥100 nmol/L). Calciumsuppletie (500-1000 mg per dag) kan helpen als je via voeding niet voldoende calcium haalt. Maar let op: haal het liefst je calcium uit voldoende calcium rijke voeding.
  
  
• Magnesium
  Magnesium staat bekend om zijn ontspannende werking. Een magnesiumsupplement (zoals magnesiumcitraat of magnesiumbisglycinaat, 200-400 mg in de avond) kan helpen bij stress, slaap en spierontspanning. Uit onderzoek blijkt ook dat magnesium kan bijdragen aan minder angstgevoelens. Daarnaast is magnesium betrokken bij honderden processen in je lichaam, waaronder de aanmaak van hormonen. Veel mensen krijgen er ongemerkt te weinig van binnen, dus aanvullen kan zeker helpen. Alternatieven zijn magnesiumvlokken in een voetenbad of magnesiumolie smeren op je rug, buik of bovenbenen
  .
• B-vitamines (B6, B12 en foliumzuur)
  B-vitamines, vooral B6 en B12, zijn belangrijk voor een goede werking van je zenuwen en de aanmaak van neurotransmitters zoals serotonine (het “gelukshormoon”). Een tekort kan bijdragen aan hersenmist en stemmingsklachten. Genoeg B6 is in verband gebracht met een lagere kans op somberheid bij oudere vrouwen. Een B-complex supplement kan een aanvulling zijn, zeker als je via voeding (zoals volkoren producten, kip, vis, zuivel) niet genoeg binnenkrijgt of als je plantaardig eet. Deze vitamines helpen ook om je energie op peil te houden en kunnen je concentratie ondersteunen.
  Maar let op: Neem alleen extra B6 na overleg met een professional.
  
  
• Omega-3 vetzuren
  Omega-3’s (zoals in visolie of algenolie voor veganisten) hebben een ontstekingsremmende werking en kunnen je stemming en hersenfunctie verbeteren. Ze ondersteunen ook hart en bloedvaten. Hoewel het geen direct “hormoonsupplement” is, kan omega-3 veel bijdragen in deze fase van je leven. Eet minimaal 1-2 keer per week vette vis, of gebruik een supplement (ongeveer 1000 mg EPA/DHA per dag) als je weinig of geen vis eet.
  
  
• Kruiden- en plantaardige supplementen
  Er zijn verschillende kruiden die kunnen helpen bij overgangsgerelateerde klachten:
• Zilverkaars (Black Cohosh) kan opvliegers en nachtelijk zweten wat verzachten.
• Saffraan kan helpen bij lichte sombere gevoelens, maar het kan wisselwerkingen hebben met medicijnen – gebruik dit dus alleen in overleg met een arts.
• Maca en Rode klaver worden soms gebruikt voor hormonale balans, maar wetenschappelijk bewijs is beperkt. Sommige vrouwen melden er wel positieve ervaringen mee.
• Adaptogenen zoals ashwagandha of rhodiola kunnen helpen bij meer energie en stressbestendigheid. Ze ondersteunen de bijnieren, die na de overgang een deel van de hormoonproductie op zich nemen (zoals DHEA en oestrogeen).
  
  

Let op: natuurlijke supplementen zijn niet automatisch veilig voor iedereen. Overleg altijd met een deskundige en begin met een lage dosis om te kijken hoe je lichaam erop reageert.

(NB: Raadpleeg altijd een arts of orthomoleculair therapeut voordat je supplementen toevoegt, zeker als je medicijnen gebruikt. Ieder lichaam is anders, dus wat voor de een werkt, hoeft niet altijd voor de ander te werken.)

Leefstijl en beweging

Je leefstijl speelt een grote rol in hoe goed je lichaam zich aanpast na een baarmoederverwijdering. Hier een paar leefstijltips om je hormonen en je algehele welzijn te ondersteunen:

• Blijf in beweging, maar luister naar je lichaam
  Regelmatig bewegen kan helpen tegen veel klachten: het verbetert je stemming, helpt je gewicht op peil te houden, versterkt je botten en spieren, en bevordert je slaap. In de eerste weken na de operatie is wandelen een uitstekende manier om in beweging te blijven – het stimuleert de doorbloeding en het herstel zonder dat het te zwaar is. Bouw dit rustig op: wandel iets langer of op een wat hoger tempo, afhankelijk van je energie. Op de langere termijn (meestal na medische goedkeuring, vaak 6-8 weken na de operatie) is het goed om ook krachttraining of andere oefeningen met wat meer belasting toe te voegen.
• Krachttraining (bijvoorbeeld met lichte gewichten of weerstandsbanden) helpt om je spiermassa te behouden en je botten sterk te houden – juist nu heel belangrijk. Ook yoga of pilates kan veel doen: het maakt je flexibeler, vermindert spierspanning en verbetert de doorbloeding, terwijl het ook ontspanning biedt. Het belangrijkste motto: zoek de balans tussen activiteit en rust. Forceer jezelf niet tot zware trainingen op dagen dat je moe bent – op de lange termijn is regelmaat belangrijker dan op korte termijn hard trainen.
  
  
• Gezond gewicht en hartgezondheid
  Na een hysterectomie is het extra belangrijk om goed voor je hart- en bloedvaten te zorgen, omdat je oestrogeenspiegels dalen. Probeer een gezond gewicht te behouden met goede voeding en voldoende beweging. Stop met roken als je dat nog niet gedaan hebt; roken versnelt de veroudering van de eierstokken en vergroot het risico op hart- en vaatziekten en botontkalking. Ook weinig tot geen alcoholgebruik is aan te raden, drink liever helemaal geen alcohol meer. Alcohol kan je slaap verstoren, opvliegers uitlokken en je lever belasten, waardoor de afbraak van hormonen minder soepel verloopt.
  
  
• Luister naar je bekkenbodem
  Tijdens de operatie worden de bekkenbodemspieren vaak ook geraakt. Oefeningen onder begeleiding van een bekkenfysiotherapeut kunnen helpen om deze spieren te herstellen en klachten zoals urineverlies of een verzakking van de blaas of darmen te voorkomen. Een sterk, soepele bekkenbodem kan bovendien bijdragen aan meer seksueel plezier en een betere core-stabiliteit, wat je algehele welzijn ten goede komt. Neem dit daarom zeker mee in je herstelplan.

Stressreductie en slaap

Chronische stress kan je hormonale balans nog verder verstoren. Je lichaam is bezig met herstellen en aanpassen, dus stress verminderen is ontzettend belangrijk.

• Plan rust en ontspanning actief in
  Veel vrouwen hebben de neiging om na de operatie zo snel mogelijk hun oude leven weer op te pakken. Maar vaak onderschatten ze hoe groot de impact van de operatie is. Gun jezelf daarom bewust elke dag momenten van rust. Dat kan een kort middagdutje zijn, met een boek op de bank liggen of vaker nee zeggen tegen extra verplichtingen in de eerste maanden. Ook ontspanningsoefeningen kunnen veel doen om je lichaam tot rust te brengen. Denk aan ademhalingsoefeningen (bijvoorbeeld 5 seconden inademen, 5 seconden uitademen, een paar minuten lang), meditatie of mindfulness. Zelfs tien minuten per dag rustig ademhalen kan al helpen om het stresshormoon cortisol te verlagen. Minder cortisol betekent minder druk op je hormonale herstel.
  
  
• Slaap als prioriteit
  Goede slaap is de basis voor lichamelijk herstel, hormonale balans en mentale scherpte. Toch kan je slaap juist in deze periode verstoord raken, bijvoorbeeld door opvliegers ’s nachts of doordat je blijft piekeren en moeilijk in slaap komt. Probeer daarom een goede slaapomgeving te creëren: een koele, donkere slaapkamer en zo min mogelijk schermen vlak voor het slapen, want blauw licht kan invloed hebben op de aanmaak van melatonine (het slaaphormoon). Houd zoveel mogelijk vaste bedtijden aan, ook in het weekend, zodat je lichaam een ritme opbouwt. Heb je veel last van nachtelijk zweten? Dan kan ademend beddengoed of een matras-koeler helpen om de temperatuur laag te houden. Vermijd cafeïne in de middag en avond, en neem minstens een uur voor bedtijd rust – bijvoorbeeld door te lezen of een warm bad te nemen. Blijven slaapproblemen bestaan, dan kun je denken aan lichte supplementen zoals magnesium of valeriaan, maar bij aanhoudende klachten is het slim om dit met je arts of therapeut te bespreken.
  
  
• Sociale steun en mentale hulp
  Wees niet bang om hulp of steun te vragen aan de mensen om je heen. Praten met je partner, vriendinnen of vrouwen die hetzelfde hebben meegemaakt kan enorm opluchten. Emotionele schommelingen en onzekerheden horen erbij; het betekent niet dat je “gek” wordt, maar dat je lichaam en geest aan het herstellen zijn. Blijven sombere of angstige gevoelens aanhouden? Maak dit bespreekbaar met je huisarts of een psycholoog. Soms is een paar gesprekken of wat extra begeleiding al genoeg om je weer op weg te helpen en houvast te geven.

Praktische tips om energie en balans terug te winnen

Tot slot, een samenvatting in de vorm van praktische tips om stap voor stap je energie en balans terug te vinden na de operatie:

• Geef jezelf de tijd
  Herstellen van een hysterectomie is een proces dat zowel fysiek als mentaal tijd kost. Verwacht niet dat je binnen een paar weken alweer de oude bent. Luister goed naar je lichaam en respecteer je eigen grenzen. Elke vrouw herstelt in haar eigen tempo.
  
  
• Bouw je conditie rustig op
  Begin met lichte activiteiten, zoals elke dag een korte wandeling. Verhoog de duur en intensiteit van de beweging langzaam, afhankelijk van hoe je je voelt. Frisse lucht en beweging geven energie, maar overdrijf het niet – plan ook voldoende rustmomenten in. Balans is belangrijk: rust is net zo waardevol als beweging.

• Eet om je energie op peil te houden
  Kies voor volwaardige voeding die je lichaam ondersteunt. Begin de dag met een eiwitrijk ontbijt, zoals bijvoorbeeld Magere Griekse yoghurt met fruit en noten, of een omelet met groenten. Zo voorkom je schommelingen in je bloedsuikerspiegel en behoud je een stabiel energieniveau. Houd gezonde snacks bij de hand (bijvoorbeeld een handje noten, worteltjes, of volkoren crackers met hummus) om energiedips te voorkomen. Drink ook voldoende water of kruidenthee: uitdroging kan vermoeidheid en hersenmist verergeren.
  
  
• Vul slim aan waar nodig
  Overweeg een goede multivitamine als basis, en let specifiek op vitamine D, calcium, magnesium en B-vitamines, zoals eerder genoemd. Deze voedingsstoffen ondersteunen je energiestofwisseling, botgezondheid en hormonale balans. Laat eventueel je bloedwaarden controleren om te zien waar je tekorten hebt, zodat je gericht kunt suppleren.
  Let op: Overleg altijd met een arts of therapeut voordat je supplementen gebruikt, zeker als je medicijnen slikt of andere gezondheidsproblemen hebt. Supplementen kunnen bijwerkingen of interacties hebben die voor iedereen verschillend kunnen uitpakken.
  
  
• Creëer een slaapritueel
  Probeer elke avond rond hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en bouw een rustgevend ritueel in, zoals een kopje warme ontspannende kruidenthee, een warme douche of lezen. Leg je telefoon en andere schermen minimaal 30-60 minuten voor het slapengaan weg. Oordopjes of een slaapmasker kunnen helpen als je omgeving onrustig is. En heb geduld: naarmate je hormonen stabiliseren, zal je slaap waarschijnlijk ook verbeteren. Tot die tijd is een goede slaaphygiëne je beste hulpmiddel.
  
  
• Let op stress
  Leer “nee” zeggen en voorkom dat je meteen weer je agenda helemaal volplant na de operatie. Dagelijkse kleine stressoren kunnen zich opstapelen. Plan daarom bewust ontspanning in, zoals yoga of meditatie, of maak tijd vrij voor een hobby die je tot rust brengt (bijvoorbeeld tekenen, muziek luisteren of tuinieren). Onthoud dat jouw herstel nu op nummer één staat – dat is tijdelijk belangrijker dan een perfect opgeruimd huis of allerlei sociale verplichtingen.
  
  
• Blijf in contact met je zorgverleners
  Laat je bloedwaarden (zoals hormonen, schildklierwaarde en of vitamines) controleren als je klachten blijft houden. Bespreek ook hoe je je voelt. Er zijn mogelijkheden zoals (tijdelijke) hormoontherapie (laaggedoseerde oestrogenen/progestagenen) om overgangsklachten bij een snelle hormoondaling te verlichten. Niet elke vrouw wil of heeft dit nodig, maar het kan goed zijn om te weten dat dit een optie is. Andere alternatieven zijn lokale oestrogeencrème bij vaginale droogheid, of advies van een endocrinoloog of hormoontherapeut. Jij kent je eigen lichaam het beste – wees niet bang om hulp te vragen als iets niet goed voelt.
  
  
• Wees mild voor jezelf
  Misschien wel de belangrijkste tip: heb compassie voor jezelf. Je lichaam heeft een grote verandering doorgemaakt. Het is normaal dat je je anders, kwetsbaarder of emotioneel voelt. Dit betekent niet dat het niet beter wordt. Met tijd, zelfzorg en steun zul je merken dat je je kracht en evenwicht weer terugvindt. Schrijf eventueel in een dagboek hoe je je voelt, welke klachten er spelen én welke positieve ontwikkelingen je ziet. Zo ontdek je patronen, bijvoorbeeld op welke dagen je meer energie hebt en wat je daaraan bijdraagt.

Conclusie:

Een hysterectomie waarbij de eierstokken behouden blijven voorkomt een plotselinge menopauze, maar kan toch flinke veranderingen in je hormoonhuishouding veroorzaken. De eierstokken krijgen minder bloed en missen de signalen die normaal vanuit de baarmoeder komen, waardoor hun functie vaak geleidelijk afneemt. Dit kan leiden tot lagere niveaus van oestrogeen, progesteron en testosteron. Hierdoor kunnen lichamelijke klachten ontstaan, zoals vermoeidheid, krachtverlies en veranderingen in je seksualiteit, maar ook cognitieve uitdagingen zoals brain fog en geheugenproblemen. Emotioneel kun je last krijgen van stemmingswisselingen en een verhoogd risico op somberheid of angst.

Gelukkig zijn er veel manieren om je lichaam in deze overgangsfase te ondersteunen: van voedzame en evenwichtige voeding, gerichte supplementen en leefstijl keuzes die je botten, spieren en hersenen gezond houden, tot manieren om stress te verminderen en meer rust te vinden. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je veel van deze klachten opvangen of verzachten.

Luister naar je lichaam, pas gezonde gewoontes toe en wees niet bang om professionele hulp in te schakelen als dat nodig is. Jouw welzijn staat voorop. Met de juiste aanpak kun je ook na een hysterectomie weer energie, balans en levenslust vinden. Baarmoeder of niet – je bent en blijft een complete, krachtige vrouw.

👉  Wil je nog meer praktische tips en verdiepende informatie en zelfstandig aan de slag met je herstel?
Mijn uitgebreide E-Gids ‘Baarmoederverwijdering, Hoe Herstel Ik?’ staat boordevol inzichten, tips en adviezen om je herstel te ondersteunen en je hormonale balans stap voor stap terug te vinden. Ontdek de gids hier en geef jezelf de rust en houvast die je verdient!

👉 Heb je behoefte aan persoonlijke begeleiding?
Als je merkt dat je worstelt met klachten of gewoon extra steun kunt gebruiken, plan dan een gratis kennismakingsafspraak met mij. Samen kijken we wat jij nodig hebt om je energie, zelfvertrouwen en kracht weer te voelen – op een manier die bij jóu past.

Klik hier om een afspraak in te plannen.

Copyright:
Alle teksten, adviezen en materialen in deze tekst zijn auteursrechtelijk beschermd en eigendom van Esther, PureFem. Het is niet toegestaan deze zonder schriftelijke toestemming te kopiëren, verspreiden of op enige andere manier commercieel te gebruiken. Neem gerust contact op als je vragen hebt of toestemming wilt voor (gedeeltelijk) gebruik.

Disclaimer:
De informatie over supplementen in deze tekst is bedoeld als algemene ondersteuning en vervangt geen medisch advies. Overleg altijd met een arts of deskundige voordat je supplementen gebruikt, zeker als je medicijnen slikt of andere gezondheidsproblemen hebt. Supplementen kunnen bijwerkingen of interacties hebben die voor iedereen verschillend kunnen uitpakken.

Referenties:

Khan, Z., Zolnoun, D., Boggess, JF, Steege, JF, & Goldstein, DP (2007). Impact van hysterectomie op de ovariële functie. Journal of, 14(5), 534–541. 
 https://doi.org/10.1016/j.jmig.2007.04.004

Moorman, PG, Myers, ER, Schildkraut, JM, Iversen, ES, Wang, F., & Warren, N. (2011). Menopauzale transitie na hysterectomie met ovariële reductie. Obstetrics & Gynecology , 118(6), 1271–1279. 
https://doi.org/10.1097/AOG.0b013e318236f763

Renaud, MC, Plante, M., Roy, M., & Gauthier, P. (2021). Effecten van hysterectomie op de ovariële functie: een systematische review. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism , 106(3), 747–760. 
https://doi.org/10.1210/clinem/dgaa871

Bimonte-Nelson, HA, Acosta, JI, Talboom, JS, McAsey, ME & Braden, BB (2014). Hysterectomie heeft een unieke impact op het ruimtelijk geheugen bij de rat. Endocrinology , 155(11), 4456–4469. 
https://doi.org/10.1210/en.2014-1452

Laughlin-Tommaso, SK, Rocca, WA, Stewart, EA, Hartmann, LC & Warner, DO (2020). Langetermijnrisico op de novo psychische aandoeningen na hysterectomie met ovariële reductie: een cohortstudie. Menopauze , 27(9), 1019–1027. 
https://doi.org/10.1097/GME.0000000000001577

North American Menopause Society (NAMS). (2015). Niet-hormonale behandeling van menopauze-geassocieerde vasomotorische symptomen: standpuntbepaling van de North American Menopause Society uit 2015. Menopause , 22(11), 1155–1174. 
https://doi.org/10.1097/GME.0000000000000546

National Institutes of Health. (2021). Voeding tijdens de menopauze. 
https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/nutrition-menopause

Endocrine Society. (2021). Hormone Health Network: Menopauze. 
https://www.endocrine.org/patient-engagement/endocrine-library/menopause

Mayo Clinic. (2023). Hysterectomie. 
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hysterectomy/about/pac-20384783

Pelvic Floor Health Society. (2020). Postoperatief herstel na een hysterectomie. 
https://www.pelvicfloorhealth.org